In een interview over de eventuele omzetting van Obamacare zei Trump deze week dat hij direct het ene systeem zou vervangen door het andere, zonder een vacuüm te laten ontstaan waarin mensen even niet verzekerd waren. “We can do that” beloofde de president-elect.

Wat hij absoluut niet kan is overnight een nieuwe economie introduceren. Dat is hem niet aan te rekenen, want dat kan niemand. Daarom hebben we er de naam transitie op geplakt: een structurele verandering op systeemniveau, die mogelijk meerdere generaties aan tijd vergt. We zitten er nu middenin: van een maatschappij die de aarde uitput naar een economie die draait op hernieuwbare grondstoffen en energie. Die overgang doet pijn. Bedrijven gaan failliet, mensen raken hun baan kwijt en de toekomst is nog onzeker. Hoe gaan we daar mee om?

Ruwweg zie ik twee reacties. Aan de ene kant staan de mensen die zo snel mogelijk een schone, houdbare economie willen creëren met de banengroei die daar bij hoort; daartegenover degenen die de schadelijkheid van het huidige systeem ontkennen of relativeren om de bestaande orde te kunnen behouden. Niet eerder waren deze twee wereldbeelden zo manifest als in de afgelopen Amerikaanse verkiezingen. Zeker als je daarbij ook een Bernie Sanders betrekt. Men heeft nipt de strohalmen van het bekende gegrepen.

Wat kunnen we doen om te voorkomen dat in Europa en in Nederland hetzelfde gebeurt? Een ongelooflijk moeilijke opgave want hoe zorg je dat mensen zich niet vergeten voelen en toch meegaan in een verandering? Tot nu toe reageert de politiek in Nederland met standpunten uit het ene dan wel het andere wereldbeeld. De Brexit, de overwinning van Trump, het Oekraïnereferendum voeden vooralsnog de behoudende populistische trend.

Mijn pleidooi is dat partijen en ook een nieuwe coalitie hun positie bepalen ten opzichte van de transitie. Erkennen we of ontkennen we het veranderingsproces? Willen we versnellen of vertragen? Hebben we een plan B of verzetten we ons tegen het wegvallen van bedrijven en branches.

Doe als politiek in ieder geval niet of je de wijsheid in pacht hebt, want die heb je niet. Maak duidelijk waarom je welke positie je kiest in de transitie en deel je dilemma’s met de kiezers. Werk aan een plan om een vacuüm tussen oude en nieuwe systemen te voorkomen en maak duidelijk dat je alles en iedereen daarbij nodig hebt. Kortom: stel je kwetsbaar op!

Maar ja: wie heeft daartoe voldoende lef?